Η ιστορική προέλευση του αθλητισμού

Κάθε Δευτέρα Δελτίο Θυέλλης από τον Τάκη Πετρόπουλο

Τετάρτη, Σεπτέμβριος 5, 2018 - 5:11μμ

Από την αρχαία κλασσική Ελλάδα μέχρι σήμερα ο αθλητισμός ακολουθεί μια εξελικτική πορεία, που είναι συνυφασμένη με τη συνολική εξέλιξη του κόσμου. Επί πλέον ο αθλητισμός αποτυπώνει κάθε φορά τις βασικές δομές, λειτουργίες & τα χαρακτηριστικά της κάθε κοινωνίας, μέσα στην οποία υπάρχει, λειτουργεί & αναπτύσσεται σαν σύμφυτο φαινόμενο της.

Ταυτόχρονα ο αθλητισμός, όπως συνολικά ο πολιτισμός, οι επιστήμες, η παιδεία ή οι θρησκείες, εμφανίζει τη δική του εσωτερική λογική & δυναμική, εμφανίζει μια δική του εγγενή εξέλιξη, η οποία όμως υποτάσσεται στους γενικούς νόμους της κοινωνίας, με αποτέλεσμα σε καμία φάση της ιστορικής του εξέλιξης να μην έχει ανεξάρτητη, αυτόνομη υπόσταση.

Ο πρόγονος του αθλητισμού είναι το ενστικτώδες παιγνίδι. Στις πρωτόγονες κοινοτικές κοινωνίες, ο άνθρωπος ζούσε μέσα σε αβέβαιες συνθήκες, που δημιουργούσαν οι δυνάμεις της φύσης, τα άγρια ζώα & οι γειτονικές εχθρικές φυλές. Με τα πρωτόγονα λίθινα εργαλεία του, μοχθούσε πολύ καταναλώνοντας όλη την ενέργεια του για την επιβίωση του.

Όταν ο άνθρωπος ανακάλυψε το τόξο που αποδείχτηκε αρκετά αποτελεσματικό όπλο κι έκανε  ευκολότερο τον αγώνα επιβίωσης του απελευθέρωσε κοινωνικό χρόνο. Παράλληλα συσσώρευσε μέσα του αδιάθετη ενέργεια. την οποία άρχισε να καταναλώνει παίζοντας ενστικτωδώς, αυτοσχέδια, αυθόρμητα, χωρίς προσχεδιασμό & συγκεκριμένη λειτουργική δομή του παιγνιδιού.

Σήμερα χάρη στην ανάπτυξη της επιστήμης γνωρίζουμε & τη βιολογική βάση αυτού του ενστίκτου (με την  έκκριση ενδορφινών που προκαλεί η σωματική δραστηριότητα, επέρχεται χαλάρωση & ο οργανισμός νοιώθει ευεξία, ευχαρίστηση). Είναι σαφές ότι η μερική δομική αλλαγή της εργασίας, έχει σαν αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση της υποτυπώδους κοινωνικής  ζωής του ανθρώπου από το αρχικό μέχρι το τελικό στάδιο της ίδιας μορφής κοινωνικής οργάνωσης.

Η ανακάλυψη του σιδήρου, επέφερε ριζική εξέλιξη στα εργαλεία δηλ. καθοριστικές αλλαγές στα πρωτόγονα παραγωγικά μέσα. Αυτές οι αλλαγές έδωσαν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, της γεωργίας & της οικοτεχνίας. Σε κοινωνικό επίπεδο αυτές οι αλλαγές  προκάλεσαν αρχικά την ανατροπή της μητριαρχίας & την καθιέρωση της πατριαρχίας. Λίγο αργότερα δε οδήγησαν στο μετασχηματισμό της πρωτόγονης κοινοτικής κοινωνίας σε δουλοκτητική.

Η δραστική αύξηση της παραγωγής, που οφειλόταν στη βελτίωση των εργαλείων, δημιούργησε τη δυνατότητα  συσσώρευσης αγαθών και αυξανόμενου πλούτου. Τις νέες αυτές αυξημένες ποσοτικά ανάγκες καθημερινής εργασίας κάλυπταν οι αιχμάλωτοι πολέμου, οι οποίοι πλέον μετατρέπονταν σε δούλους, αντί να σκοτώνονται όπως γινόταν μέχρι τότε. Σε αυτή τη νέα μορφή κοινωνίας οι δούλοι δούλευαν & οι «κύριοι», οι δουλοκτήτες αργούσαν.

Σε αυτή τη φάση της ιστορικής εξέλιξης το ενστικτώδες παιγνίδι, αρχίζει να συστηματοποιείται, να προσχεδιάζεται, να έχει στερεότυπη μορφή, δομή & περιεχόμενο. Η διαδικασία αυτή κορυφώνεται με τη σχηματοποίηση του και την  τελετουργική οργάνωση του. Τις περισσότερες φορές μάλιστα συνδέεται με λατρευτικές θρησκευτικές τελετές & άλλες γιορταστικές εκδηλώσεις. Αυτά συμβαίνουν στους αρχαίους ανατολικούς λαούς της Κίνας, της Ινδίας, της Καπαδοκίας και στην Αίγυπτο. Λίγο αργότερα κατά τη Μινωϊκή εποχή στην Κρήτη, την Κύπρο & σε νησιά του Αιγαίου κάποια από αυτά τα παιγνίδια συστηματοποιούνται σε αθλήματα.

Στη Μινωϊκή περίοδο, κατά τις ιστορικές μαρτυρίες, τα αθλήματα ήταν το κυβίστημα, τα ταυροκαθάψια, η πυγμή & η πάλη. Τα χαρακτηριστικά του αθλητισμού αυτής της περιόδου, μερικά από τα οποία εμφανίζονται ήδη από πριν,  είναι η δημιουργία πρόχειρων αυτόνομων αθλητικών εγκαταστάσεων, η στερεότυπη δομή & μορφή των αθλημάτων, η διαμόρφωση μιας υποτυπώδους εθιμικής κανονικότητας , η χρήση   των αθλημάτων για την τέρψη των θεατών, η συμμετοχή γυναικών στα ταυροκαθάψια που ήταν & το πλέον επικίνδυνο άθλημα, ο αποκλεισμός των δούλων & η σχεδόν αποκλειστική ενασχόληση της ανώτερης τάξης της αριστοκρατίας.

Αυτά τα χαρακτηριστικά του αθλητισμού όχι μόνο αντιστοιχίζονται γενικά με τις δομές, την οργάνωση & τη λειτουργία του συγκεκριμένου δουλοκτητικού κοινωνικού συστήματος & της μορφής του κράτους, αλλά αποτυπώνουν κατά κανόνα, ακόμη & την κάθε επί μέρους αναπτυξιακή φάση του ίδιου κοινωνικού συστήματος & της κρατικής οργάνωσης.

Όσο διαβαίνουμε την ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας και πληθαίνουν οι ιστορικές μαρτυρίες αποκαλύπτεται πιο καθαρά η ιστορική προέλευση κι εξέλιξη του αθλητισμού. Έτσι για την προϊστορική εποχή, μπορούμε  να κάνουμε μόνο εικασίες, για τις μεγάλες διαφοροποιήσεις που συντελέστηκαν  στις σωματικές δραστηριότητες των ανθρώπων από τους ανατολικούς λαούς & την Αίγυπτο μέχρι τη Μινωϊκή περίοδο (μετεξέλιξη των παιγνιδιών σε αθλήματα). Περιορισμένες μαρτυρίες έχουμε για την ηρωική εποχή και  περισσότερες  για την κλασσική περίοδο της Αρχαίας Ελλάδας και τη ρωμαϊκή εποχή.

Υποστήριξη: SilkTech