«Κάλλιστοι νέοι της ημετέρας πόλεως, έθεντο κατ' αυτάς τας βάσεις λαμπρού Σωματείου, Γυμναστικού, δηλονότι Συλλόγου εις ον έδωσαν τον τίτλον «Παναχαϊκός Γυμναστικός Σύλλογος» και τον τύπον παρομοίων Σωματείων. Του Συλλόγου τούτου, υπέρ ου ευχόμεθα τα βέλτιστα, Πρόεδρος εξελέχθη ο συμπολίτης ημών κ. Γεώργιος Τζίνης».

Με αυτό το σχόλιο που υπέγραψε ο Κωνσταντίνος Φιλόπουλος, η πατρινή εφημερίδα "Φορολογούμενος" ανακοίνωνε στις 14 Ιουνίου του 1891 την ίδρυση του Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου, της Παναχαϊκής δηλαδή.

Πρωτεργάτης της ίδρυσης του συλλόγου ήταν ο Ιωάννης Κρητικός φοιτητής μαθηματικών και σχολής γυμναστών, που στη "Ζάππεια Ολυμπιάδα" του 1889 στην Αθήνα τερμάτισε 1ος στο αγώνισμα "δρόμου μίας στροφής" και 2ος στο "άλμα επί κοντώ υπέρ τάφρον".

Τρία χρόνια μετά ο ΠΓΣ διασπάστηκε, καθώς μερίδα παραγόντων ίδρυσαν την Γυμναστική Εταιρεία Πατρών, με τα δύο σωματεία να επανενώνονται (σε Παναχαϊκή Γυμναστική Ενωση) το 1923. Ολα τα υπόλοιπα είναι -λαμπρή- ιστορία για την Παναχαϊκή που από σήμερα μπαίνει oυσιαστικά στον 131ο χρόνο της ζωής της.

Λίγες δεκαετίες μόλις μετά την επανάσταση του 1821 και την αναγνώριση του ελληνικού κράτους, τα πράγματα είχαν πάρει το δρόμο τους, τόσο σε επίπεδο πολιιτεύματος, όσο και στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Η σταθερότητα δηλαδή στο νεοσύστατο κράτος είχε επιτευχθεί και οι περισσότεροι δείκτες, κατέγραφαν ανάπτυξη. Από τη δεκαετία του 1840-1850 είχαν αρχίσει και οι πρώτες αθλητικές εκδηλώσεις, όπως γινόταν σε όλη την Ευρώπη. Ο αθλητισμός τότε, λειτουργούσε αποκλειστικά ως ...γυμναστική, για τη βελτίωση δηλαδή της φυσικής κατάστασης, κύρια των στρατευμένων και σχεδόν καθόλου ως τρόπος ψυχαγωγίας των λαϊκών μαζών. Λογικό ως ένα σημείο, αν αναλογιστούμε ότι ο αθλητισμός δεν περιλάμβανε ...αθλοπαιδειές, παρά μόνο ατομικά αγωνίσματα ρώμης και κάλους. Η Ελλάδα και σε αυτόν τον τομέα, δεν ήταν δυνατόν να μείνει πίσω, κάθε άλλο όπως αποδεικνύεται από τις προσπάθειες (κυρίως του Ζάππα) για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Πάτρα, όπου ως ανεπτυγμένο εμπορικό και οικονομικό κέντρο, γνωρίζει άνθηση σε πολλούς τομείς κοινωνικής δράσης, του αθλητισμού συμπεριλαμβανομένου.

Η πρωτιά της στον αθλητισμό, αφορά την ίδρυση του πρώτου σωματείου στη χώρα, το 1891 (η αναγγελία έγινε στις 14 Ιουνίου από τον Φορολογούμενο), του Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου, την ίδια χρονιά που ιδρύθηκε στη Αθήνα και ο Πανελλήνιος Γ.Σ. Την πρωτοβουλία είχε ο Ιωάννη Κρητικός, φοιτητής των Μαθηματικών και της Σχολής Γυμναστών, ενώ πρώτος πρόεδρος ήταν ο Γιώργος Τζίνης. Το γεγονός πως δύο χρόνια μετά ο Παναχαϊκός είχε 500 ενεργά μέλη (σε μια Πάτρα 30.000 κατοίκων) μαρτυρά την απήχηση του εγχειρήματος, που δεν περιορίστηκε μόνο στον αθλητισμό, αλλά και στην πνευματική ανάπτυξη της νεολαίας.

Ο Κρητικός που σκοτώθηκε στην μάχη του Παχυκαλάμου Αρτας, ως έφεδρος αξιωματικός στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, δεν πρόλαβε να δει τον ΠΓΣ να γιγαντώνει. Ανέπτυξε, εκτός από τα αγωνίσματα του στίβου, την κολύμβηση, την κωπηλασία, τη σκοποβολή, τη γυμναστική, ενώ από τα σπλάχνα του δημιουργήθηκαν ο Ποδηλατικός Σύλλογος, ο Σκοπευτικός Ομιλος, ο Εκδρομικός Ομιλος κ.ά.

Η άνθηση του Παναχαϊκού, που εν πολλοίς οφείλεται στον επί σειρά ετών πρόεδρό του και εκ των προσωπικοτήτων της Πάτρας, ιατρού Χρήστου Κορύλλου, δημιούργησε αντιπαλότητες. Ετσι, με αφορμή το παμπατραϊκό συλλαλητήριο τον Οκτώβριο του 1894 για την σταφιδική κρίση, η υποβόσκουσα αντιπαλότητα πήρε σάρκα και οστά. Οι διαφωνούντες με τον Κορύλλο, διαγράφονται (ανάμεσά τους και ο Αντώνης Πεπανός) και στις 20 Νοεμβρίου ιδρύουν την Γυμναστική Εταιρεία Πατρών, με πρώτο πρόεδρο τον ιατρό Αιμίλιο Γερούση.

Η πρώτη αθλητική εγκατάσταση στην Πάτρα ήταν το Δημόσιο Γυμναστήριο, που λειτούργησε τον Μάιο του 1884 επί της Γούναρη, εκεί όπου σήμερα είναι τα δικαστήρια. Εκεί αθλούνταν τα μέλη του ΠΓΣ, μέχρι το 1895 (21/1) οπότε φτιάχτηκε το γυμναστήριό του, επί των Γ. Ολυμπίου και Παναχαϊκού.

Τέσσερις μήνες μετά (14/5) η ΓΕΠ λειτουργεί το δικό της γυμναστήριο, στα Ψηλαλώνια, εκεί όπου για πολλά χρόνια ήταν το "Ζενίθ", ενώ το 1901 μετακόμισε στη γωνία Σολωμού και Σμύρνης (στα σχολεία της Αγίας Βαρβάρας). Το 1899 διεξάγεται στο γήπεδο του Παναχαϊκού, ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας (19/1, ΠΓΣ - Αγγλικό πλοίο Boxier, 4-2), ενώ το 1900 ξεκινά, με σύσταση ειδικής επιτροπής, η προσπάθεια για τη συγχώνευση του ΠΓΣ με την ΓΕΠ.

Η μακρά περίοδος παρακμής του πατραϊκού αθλητισμού, αμέσως μετά την Μεσολυμπιάδα (1906), έως και το 1920 (περίοδος πολιτικών ταραχών και πολλών πολέμων), ανέστειλε την προσπάθεια για συγχώνευση, που πραγματοποιήθηκε τελικά το 1923 (άκαρπες αποδείχθηκαν και οι προσπάθειες του 1900, 1905, 1908, 1909, 1910, 1919, 1922).

Ηταν 15 Φεβρουαρίου και πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ. (όπου μετείχαν παράγοντες του ΠΓΣ και της ΓΕΠ) ήταν ο Μένιος Τσαφόπουλος, ιδιωτικός υπάλληλος και παλιός αθλητής. Και πάλι όμως, όπως συνέβη και το 1893 με την αποσκίρτηση κάποιων μελών του και τη δημιουργία της ΓΕΠ, συνέβη το ίδιο και το 1923 με την ίδρυση της ΠΓΕ. Κάποιοι δεν αποδέχονται την ένωση και ιδρύουν τον Λευκό Αστέρα, που λόγω έλλειψης πολλών αθλητών φτιάχνει μόνο ποδοσφαιρικό τμήμα. Ο Λευκός Αστέρας συμμετείχε σε όλα τα προπολεμικά τοπικά πρωταθλήματα χωρίς μεγάλη επιτυχία, αφού συνήθως τερμάτιζε στις τελευταίες θέσεις αλλά παρέμενε μέχρι την διάλυσή του στην Α΄ κατηγορία της ΕΠΣ Πατρών. Οι πρώτοι παίκτες της ποδοσφαιρικής ομάδας ήταν ξένοι, από την Αγγλική παροικία της πόλης αλλά κυρίως Ιταλοί μετανάστες, αργότερα προστέθηκαν και Έλληνες και δημιουργήθηκε ένα δυνατό σύνολο.

Τα πρώτα παιχνίδια λόγω έλλειψης ομάδων γίνονταν με τα πληρώματα των ξένων πολεμικών πλοίων που κατέπλεαν στην Πάτρα. Το 1924 η Παναχαική είχε δύο ομάδες ποδοσφαίρου Α΄και Β', ισοδύναμες λόγω πολλών παικτών που απέκτησε αφού και ο Παναχαικός και η Γυμναστική Εταιρεία είχαν ποδοσφαιρικά τμήματα. Το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή στην Πάτρα έρχονται και πολλοί πρόσφυγες οι οποίοι φέρνουν και την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο, έτσι ιδρύονται νέα ποδοσφαιρικά σωματεία. Η Παναχαϊκή αποκτά αντιπάλους, ιδρύεται η Ενωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Πατρών (1927) και τα πάντα παίρνουν τον δρόμο τους.

ΤΑΣΣΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ

H ANAKOINΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΧΑΪΚΗΣ