Οι αρχαίοι Ολυμπιονίκες της Αχαΐας

Αθλητές στο αγώνισμα του οπλίτη δρόμου. Αγγείο του 4ου αιώνα π.Χ. που εκτίθεται στο Μουσείου του Λούβρου

Ο σωζόμενος κατάλογος αρχαίων ολυμπιονικών περιέχει το σύνολο των διοργανώσεων των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων αδιάλειπτα από το 776 π.Χ. έως και το 277 μ.Χ. (264 διοργανώσεις). Από το 281μ.Χ. έως το 369 μ.Χ. δεν αναφέρονται κάποιοι νικητές, και τέλος παρατίθεται η τελευταία γνωστή διοργάνωση το 369 μ.Χ. πριν την οριστική κατάργηση της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων από τον Θεοδόσιο τον Α' το 393μ.Χ. Η λίστα ασφαλώς περιλαμβάνει μόνο νικητές.

Ο παλαιότερος κατάλογος Ολυμπιονικών φέρεται να συντάχθηκε από τον Ιππία τον Ηλείο στο έργο «Ολυμπιονικών αναγραφή» στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., και ακολούθησαν και πολλοί άλλοι κατά την αρχαιότητα, είτε αποσπασματικοί και περιγραφικοί, όπως οι αναφορές του περιηγητή Παυσανία του 2ου αιώνα μ.Χ. και του συγγραφέα Αθήναιου, είτε αναλυτικοί όπως του συγγραφέα Σέξτου Ιούλιου Αφρικανού κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ. και του μοναχού Πανόδωρου του Αλεξανδρινού τον 5ο αιώνα μ.Χ., καθώς και ανώνυμα ανακαλυφθέντα έγγραφα όπως οι πάπυροι της Οξυρρύγχου στους οποίους περιέχονται 3 κατάλογοι ολυμπιονικών, ή ακόμα και πολλές επιγραφές μνημείων και αγαλμάτων οι οποίες δίνουν πληροφορίες για τον ολυμπιονίκη στο οποίο αφιερώθηκαν. Παράλληλα υπάρχει πλήθος επιπλέον αναφορών στα διάφορα αρχαία έργα πολλών συγγραφέων είτε σε ολυμπιονίκες είτε στα έτη τέλεσης των διοργανώσεων καθώς το χρονικό των διοργανώσεων είχε την πρακτική χρήση ημερολογίου με τις διοργανώσεις να αποτελούν τα ορόσημα, μια πρακτική που φαίνεται να ξεκίνησε τον 4ο αιώνα π.Χ. στα γραπτά του Φίλιστου του Συρακούσιου και του Τίμαιου του Ταυρομενίτη, και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τον Αριστοτέλη και τον Ερατοσθένη τον Κυρηναίο ως ένα ενιαίο και κοινό σύστημα χρονολόγησης για όλες τις πόλεις του ελληνικού κόσμου.

Πλήρης καταγραφή έγινε αρχικά από το Ιδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, με δευτερεύουσες πηγές προς έλεγχο και συμπλήρωση τις μαρτυρίες και το χρονικό του Ευσέβιου, μια σύγχρονη αναλυτική μελέτη από τον εκδοτικό οίκο του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, καθώς και τις παλαιότερες μελέτες της νεότερης εποχής του Καρλ Οτφριντ Μίλερ (19ος αιώνας) και Λουίτζι Μορέτι (1957, 1970, 1989).

Ο κατάλογος είναι ελλιπής ως προς τα αγωνίσματα που τελέστηκαν στην κάθε διοργάνωση, καθώς και τους ολυμπιονίκες που έλαβαν μέρος σε αυτά, αλλά αποτελεί μια συγκέντρωση των πληροφοριών που διασώζονται. Επίσης, ιδιαίτερα για τις αρχαιότερες διοργανώσεις τα ονόματα και οι πόλεις των ολυμπιονικών ενδέχεται να μην αντιστοιχούν στους πραγματικούς νικητές κατά τις διοργανώσεις αυτές, μια και οι διάφοροι πρώιμοι κατάλογοι τους οποίους δημιούργησαν οι αρχαίοι συγγραφείς περιείχαν συχνά επινοήσεις ή διαστρεβλώσεις ώστε η εκάστοτε πόλη που αναφέρεται ότι ανήκε ο νικητής να οικειοποιείται την δόξα και το κύρος που έφερνε η νίκη ενός αθλητή της σε ολυμπιακό αγώνισμα.

Εως και τον 2ο αιώνα π.Χ. και αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. παρουσιάζονται μόνο Ελληνες αθλητές η οποία ήταν μία από τις προϋποθέσεις συμμετοχής, ωστόσο από τα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. και μετέπειτα οι συμμετοχές των Ρωμαίων αθλητών πληθαίνουν όλο και περισσότερο ως συνέπεια της Ρωμαϊκής επικυριαρχίας.
Ενδεικτικό σχετικά με την άγνοια που υπάρχει για το μεγαλύτερο ποσοστό των ολυμπιονικών της αρχαιότητας είναι πως, κατά προσέγγιση, από τους πάνω από 3.500 πιθανούς ολυμπιονίκες των διαφόρων αγωνισμάτων στην αρχαιότητα μόνο οι περίπου 800 είναι σήμερα γνωστοί.

Με όλα αυτά ως δεδομένα, παρουσιάζουμε τους Αχαιούς Ολυμπιονίκες στην αρχαιότητα, ή για να ακριβολογούμε όλους όσοι διασώθηκαν στις μέρες μας.

ΑΓΗΣΑΡΧΟΣ (ή Δημόστρατος ή Αρχίστρατος ή Αμέστρατος), από την Τρίτεια (σημερινή Τριταία). Φέρεται και ως Αρκάδας στα κείμενα του Παυσανία. Νικητής στην Πυγμή (πυγμαχία) στην 165η Ολυμπιάδα (120 π.Χ.) ενώ είχε κερδίσει πρώτη νίκη στα Ίσθμια, τα Νέμεα και τα Πύθια.

ΑΘΗΝΟΔΩΡΟΣ, από το Αίγιο, ήταν νικητής στον δρόμο ενός Σταδίου σε 3 Ολυμπιάδες, την 207η (49 μ.Χ.), την 208η (53 μ.Χ.) και την 210η (61 μ.Χ.).

ΑΛΚΕΤΟΣ από την Κλείτορα (σημερινή Κλειτορία που τότε αναφερόταν ως περιοχή της Αρκαδίας), ήταν νικητής στην πυγμή (πυγμαχία) παίδων στην 99η Ολυμπιάδα το 384 π.Χ.

ΑΥΦΙΔΙΟΣ ή Ωφίδιος, από την Πάτρα, ήταν νικητής στον δρόμο ενός Σταδίου στην 190η Ολυμπιάδα το 20 π. Χ.

ΕΥΡΥΒΑΤΟΣ ο Λουσιεύς από τους Λουσσούς (η αρχαία πόλη Κλείτωρ που τα ερείπιά της σώζονται μετά το Χιονοδρομικό στα Καλάβρυτα) ήταν νικητής στην Πάλη στην 18η Ολυμπιάδα το 708 π.Χ. σύμφωνα με τον Φιλόστρατο ενώ ο Παυσανίας τον αναφέρει ως Σπαρτιάτη.

ΙΚΑΡΟΣ από την Υπερησία (σημερινή Αιγείρα), ήταν νικητής στο δρόμο ενός Σταδίου στην 23η Ολυμπιάδα το 668 π.Χ.

ΙΠΠΟΚΛΕΑΣ από την Πελλήνη (κρατίδιο της Αχαΐας, πλησίον της Αιγείρας, σήμερα στο νομό Κορινθίας), ήταν νικητής σε αγώνα δρόμου (δεν διευκρινίζεται σε ποιόν) σε δύο Ολυμπιάδες, στην 72η (492 π.Χ.) και 73η (488 π.Χ.)

ΚΛΕΟΜΑΝΤΙΣ από την Κλείτορα (Κλειτορία), ήταν νικητής στον δρόμο ενός Σταδίου στην 111η Ολυμπιάδα το 336 π.Χ.

ΚΡΑΤΙΝΟΣ από την Αιγείρα (μετονομασία της Υπερησίας) ήταν νικητής στην πάλη παίδων στην 127η Ολυμπιάδα το 272 π.Χ.

ΚΡΙΤΟΔΑΜΟΣ από την Κλείτορα (Κλειτορία) ήταν νικητής στην πυγμή (πυγμαχία) παίδων στην 101η Ολυμπιάδα το 376 π.Χ.

ΛΑΔΑΣ από το Αίγιο, ήταν νικητής στο δρόμο ενός Σταδίου στην 125η Ολυμπιάδα το 280 π.Χ.

ΝΙΚΟΣΤΡΑΤΟΣ από το Αίγιο, ήταν νικητής στην Πάλη και στο Παγκράτιο στην 204η Ολυμπιάδα το 37 μ.Χ.

ΞΕΝΟΦΩΝ Αιγιεύς, ήταν νικητής στο Παγκράτιο στην 100η Ολυμπιάδα το 380 π.Χ.

ΞΕΝΟΦΩΝ του Μενεφύλλου από το Αίγιο, ήταν νικητής στο Παγκράτιο στην 180η Ολυμπιάδα το 60 π.Χ.

ΟΙΒΩΤΑΣ από την Δύμη (σημερινή Κάτω Αχαϊα) ήταν νικητής στον αγώνα ενός Σταδίου στην 6η Ολυμπιάδα το 756 π.Χ.

ΠΑΤΑΙΚΟΣ από την Δύμη (Κάτω Αχαϊα) ήταν νικητής στο αγώνισμα της Κάλπης στην 71η Ολυμπιάδα το 496π.Χ.

ΠΡΟΜΑΧΟΣ από την Πελλήνη, ήταν νικητής στο Παγκράτιο στην 94η Ολυμπιάδα το 404 π.Χ. και θεωρείται ο αθλητής που κέρδισε «για τα μάτια της αγαπημένης του» έπειτα από έξυπνη προτροπή του προπονητή του. Είχε κερδίσει επίσης 3 φορές στα Ίσθμια και 2 φορές στα Νέμεα.

ΣΤΡΑΤΩΝ Αιγιεύς, ήταν νικητής στην πάλη και στο Παγκράτιο στην 178η και 179η Ολυμπιάδα το 68 και το 64 π.Χ.

ΣΩΣΤΡΑΤΟΣ από την Πελλήνη, ήταν νικητής στο δρόμο ενός Σταδίου παίδων στην 80η Ολυμπιάδα το 460 π. Χ. Στις λίστες αναφέρεται και κάποιος άλλος ΣΩΣΤΡΑΤΟΣ από την Σικυώνα (σημερινό Κιάτο) που ο τάφος του όμως ανευρέθη στην Δύμη (Κ. Αχαϊα). Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για τον ίδιο ή άλλο συνώνυμό του αθλητή. Αυτός πάντως ονομαζόταν και ακροχερειστής και ήταν νικητής σε τρείς Ολυμπιάδες, την 104η το 364π.Χ., την 105η το 360 π.Χ. και την 106η το 356 π.Χ. ενώ είχε κερδίσει 2 φορές στα πύθια και άλλες 12 φορές στα Νέμεα και στα Ίσθμια.

ΦΑΝΑΣ ή Φάνης από την Πελλήνη, ήταν νικητής στο δρόμο ενός Σταδίου, στον Δίαυλο και στον οπλίτη Δρόμο στην 67η Ολυμπιάδα το 512 π.Χ.

ΦΙΛΙΠΠΟΣ: από την Αζανία (Η αρχαία Αζανία περιελάμβανε σχεδόν όλη την σημερινή περιοχή των Καλαβρύτων, την περιοχή του Φενεού στον νομό Κορινθίας καθώς και ένα τμήμα της Γορτυνίας) νικητής στην πυγμή παίδων στην 86η Ολυμπιάδα το 436 π.Χ..

ΦΡΙΚΚΙΑΣ από την Πελλήνη, ήταν νικητής στον Οπλίτη Δρόμο, σε δύο Ολυμπιάδες, στην 68η (508 π.Χ.) και 69η (504 π.Χ.).

ΧΑΙΡΩΝ από την Πελλήνη, ήταν νικητής στην Πάλη σε τέσσερις ολυμπιάδες, στην 106η το 356 π.Χ., στην 107η το 352 π.Χ., 108η το 348 π.Χ., και 109η το 344 π.Χ.,

ΧΕΙΛΩΝ από την Πάτρα, ήταν νικητής στην Πάλη σε δύο Ολυμπιάδες, στην 112η το 332 π. Χ. και 113η το 328 π.Χ. ενώ είχε κερδίσει 1 φορά στα Πύθια, 3 φορές στα Νέμεα και 4 φορές στα Ισθμια.

ΔΙΚΩΝΑΣ από την Καυλωνία, αποικία των Αχαιών στην Κάτω Ιταλία που αγωνίσθηκε όμως ως Συρρακούσιος (πρόκειται μάλλον για «μετεγραφή»!) και ήταν νικητής στο δρόμο ενός Σταδίου παίδων στην 97η Ολυμπιάδα το 392 π.Χ. και στον δρόμο Σταδίου και στον Δίαυλο στην 99η Ολυμπιάδα το 384 π.Χ.

Τ.S

Υποστήριξη: SilkTech