Η ιστορία του Μικρασιατικού ελληνισμού, ο αθλητισμός, η διάσωση της ιστορικής μνήμης, συναντήθηκαν σε μία εξόχως ενδιαφέρουσα έκδοση.
Πρόκειται για το βιβλίο με τίτλο «Προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο 1922-1940», συμπεριλαμβανομένων και της Πάτρας, από τις εκδόσεις Μπαλτά και τη σειρά «εξ’ ανατολών», με συγγραφέα τον Ανδρέα Μπαλτά. Το ενδιαφέρον θέμα του βιβλίου αποκτά μία επιπλέον σημασία καθώς τη χρονιά που διανύουμε συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Ο Μικρασιατικός ελληνισμός έφερε την πλούσια αθλητική και πολιτιστική του παράδοση στους νέους τόπους που ρίζωσε και είχε σημαντική συμβολή στην επανεκκίνηση και αναγέννηση του αθλητισμού σε μία Ελλάδα που είχε χάσει σημαντικό μέρος του ανδρικού πληθυσμού στα μέτωπα μίας ολόκληρης δεκαετίας (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος, εκστρατεία στην Κριμαία, Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή).
Μέσα σε συνθήκες απόλυτης ένδειας ξαναγεννήθηκε η αθλητική δράση, αλλά ο Ανδρέας Μπαλτάς μας βοηθάει να κατανοήσουμε το βάθος της ρίζας της ξεκινώντας το βιβλίο του με τη γέννηση και ανάπτυξη του αθλητισμού στη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Ταυτόχρονα περιγράφει την ανάλογη πορεία και στον ελλαδικό χώρο, έτσι η αναφορά στη λειτουργία των σωματείων με προσφυγική προέλευση και σε διάφορα αθλήματα, δεν ξεκινάει «αυθαίρετα», μετά την έλευση των προσφύγων, αλλά ακολουθεί μία πορεία με ιστορική συνέχεια, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό για τις νέες γενιές που δεν έχουν γνώση της πορείας αυτής.
Ακολούθως περιγράφεται με πλήρη στοιχεία, η λειτουργία τους στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου που τους δίνει και τη διάσταση του «εργαλείου» κοινωνικής ένταξης αλλά και διαπραγματευτική δύναμη (μαζί με άλλους μη αθλητικούς προσφυγικούς συλλόγους) αφού συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό μελών και υποστηρικτών και αποτελούν σημαντική εκλογική δεξαμενή. Συχνή είναι και η πρωτοβουλία – αυτενέργεια των μελών τους, που δείχνει συσπείρωση και συνοχή.
Αντιγράφουμε από το εξαιρετικό βιβλίο: «Απαραίτητη προϋπόθεση για τη στέγαση των σωματείων ήταν η συνδρομή του κράτους είτε μέσα από την παραχώρηση οικοπέδων, είτε μέσα από τη χρηματοδότηση των έργων ανέγερσης. Σε αρκετές περιπτώσεις , όταν η κρατική αρωγή δεν ήταν επαρκής, ή όταν υπήρχε καθυστέρηση, οι ίδιοι οι πρόσφυγες αναλάμβαναν να χρηματοδοτήσουν τα έργα ή να προσφέρουν εθελοντική εργασία».
Ανεξάρτητα από το ιδιαίτερα επετειακό γεγονός των 100 χρόνων από το 1922, το βιβλίο παρουσιάζει έναν αθλητισμό μίας ρομαντικής εποχής, με πάθος για τη φανέλα και τη συνοικία, πόλη, χωριό, ή κοινωνική ομάδα που εξέφραζε η ομάδα, που στις σημερινές εποχές του άκρατου επαγγελματισμού και της εμπορευματοποίησης, λείπει, ειδικά σε όσους έχουν προλάβει έστω στη δύση τους αυτές τις εποχές. Πρόκειται για ένα βιβλίο που το συνιστούμε ανεπιφύλακτα.
Αντικείμενο της παρούσας έκδοσης αποτελεί η διερεύνηση της ταυτότητας και της δράσης των προσφυγικών αθλητικών σωματείων, τα οποία ιδρύθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο (1922-1940). Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι άνθρωποι που εγκατέλειψαν τις εστίες τους στη Μ. Ασία και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, παρά τις διαφορές τους ως προς την οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική τους κατάσταση, έγιναν σταδιακά φορείς μιας ειδικής ταυτότητας, αυτής του πρόσφυγα. Αναπόδραστη ανάγκη για τα μέλη του προσφυγικού κόσμου υπήρξε η συγκρότηση σωματείων και η συλλογική τους εκπροσώπηση έναντι των αρχών. Πολλά από αυτά τα σωματεία θα αναδεικνύονταν ως φορείς διάσωσης και προβολής της μνήμης των τόπων καταγωγής των μελών τους, η δε προσφυγική νεολαία θα έβρισκε διέξοδο στα εκατοντάδες αθλητικά σωματεία, τα οποία αναφύονταν στους προσφυγικούς συνοικισμούς της χώρας.
Σ' αυτό το πλαίσιο ερευνήθηκε η δράση πεντακοσίων και πλέον αθλητικών σωματείων, τα οποία ιδρύθηκαν στην Αττική, στη Θεσσαλονίκη και στην περιφέρεια της χώρας. Η αθλητική δράση των προσφύγων εξετάσθηκε σε σχέση με την ευρύτερη συλλογική δράση τους, η δε ταυτότητα των σωματείων τους συναρτήθηκε με την κοινωνική σύνθεση, την πολιτική συμπεριφορά και την ιδεολογία των μελών του προσφυγικού κόσμου. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάδειξη της ταυτότητας των αθλητικών σωματείων των προσφύγων υπήρξε η εκτενής αναδρομή στην αθλητική δράση των Ελλήνων της Μ. Ασίας και της Πόλης πριν από το 1922, καθώς και η ανάλυση των αθλητικών θεσμών του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα.
Ο Ανδρέας Μπαλτάς γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα. Σπούδασε Επιστήμη Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, καθώς και Πολιτική Επιστήμη και Δημόσια Διοίκηση στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών Οργάνωσης και Διοίκησης Αθλητικών Οργανισμών και Επιχειρήσεων από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και διδάκτωρ του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Εργάζεται ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και διδάσκει Κοινωνική και Πολιτισμική Ιστορία του Αθλητισμού και των Σπορ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
