Η φράση «σήμερον εμού, αύριο ετέρου και ουδέποτε τινός», που θέλει να πει «σήμερα δικό μου, αύριο κάποιου άλλου και ποτέ του ίδιου» κοσμεί το γείσο πολλών παλιών ελληνικών σπιτιών, για να μας θυμίζει τη ματαιότητα της κτητικότητας και τον πόνο που φορτώνουμε άδικα στην ψυχή μας. Είναι μια φράση αποτρεπτική για κάθε μορφή κτητικότητας, ακόμη και στις συγκαλυμμένες εκφάνσεις της όπως στον έρωτα και στην αγάπη.

Ο έρωτας και η αγάπη είναι δύο πολύπλοκα συναισθήματα, που συνήθως τα μπερδεύουμε επειδή ανάμεσα στα πολλά διαφορετικά δευτερεύοντα συναισθήματα που εμπεριέχουν ως συνθετικά τους στοιχεία, έχουν και ελάχιστα ίδια με κυρίαρχο τη σεξουαλική έλξη – επιθυμία.

Ακόμη όμως και αυτό το κυρίαρχο κοινό χαρακτηριστικό εκφράζεται στον έρωτα με διαφορετική ένταση και υφή απ’ ότι στην αγάπη. Παρά το γεγονός ότι αυτά τα δύο συναισθήματα βρίσκονται και σε μια διαρκή ισχυρή αλληλεξάρτηση, αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση και μπορούν (όχι υποχρεωτικά) να μεταλλαχθούν το ένα στο άλλο, παραμένουν διακριτά και είναι περισσότερο διαφορετικά απ’ ότι ίδια.

Ο έρωτας είναι οξύ συναίσθημα που κορυφώνεται συνήθως απότομα και φθίνει στο χρόνο. Μοιάζει με ένα βουνό που η μια πλαγιά του είναι σχεδόν κατακόρυφη και η άλλη πρανής. Αντίθετα η αγάπη είναι ένα βαθύ χρόνιο ανθεκτικό συναίσθημα το διάγραμμα του οποίου προσιδιάζει στην πορεία ενός αεροπλάνου που απογειώνεται και ίπταται σε σταθερή πορεία χωρίς να προσγειώνεται ποτέ.

Ετυμολογικά η νεοελληνική λέξη έρωτας προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα εράω/ερώ που σημαίνει επιθυμία. Ο έρωτας με τη γενική σημασία του είναι η επιθυμία ενός ανθρώπου για οτιδήποτε. Στη σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων ο έρωτας υποδηλώνει τις περισσότερες φορές και όχι πάντα τη σεξουαλική επιθυμία του ενός για τον άλλον.

Ο έρωτας είναι πάντα ωφελιμιστικός και ιδιοτελής γιατί ευδοκιμεί ανταποδοτικά. Ερωτευόμαστε έναν άλλον άνθρωπο για να ικανοποιήσουμε ανάγκες μας βιολογικές, αισθητικές, ψυχικές και πνευματικές. Παράλληλα ικανοποιούμε ανταποδοτικά αντίστοιχες ανάγκες του άλλου κι έτσι ο έρωτας ανατροφοδοτείται.

Τα ερωτικά κίνητρα του καθένα μας και η βιωσιμότητα του έρωτα καθορίζονται και ιεραρχούνται από την προσωπικότητα, την αισθητική, την παιδεία και την κουλτούρα μας. Εξ ου και η ορθότητα του «περί ορέξεως κολοκυθόπιτα».

Ο Αυγουστίνος είχε πει για την αγάπη «αγάπα και κάνε ότι θέλεις» για να υποδηλώσει ότι όταν αγαπάς έναν άλλον άνθρωπο ότι και να κάνεις γι αυτόν έχεις πάντα καλή πρόθεση. Αυτό που είπε ο Αυγουστίνος ισχύει απόλυτα και όταν κανείς δεν το τηρεί με ευλάβεια στην καθημερινή πρακτική σημαίνει ότι το συναίσθημα που τον διακατέχει ή δεν είναι αυτό που νομίζει αλλά κάτι άλλο ή για διάφορους λόγους εκφυλίστηκε, διαστρεβλώθηκε.

Η αγάπη είναι ανώτερο συναίσθημα από τον έρωτα και αντίθετα από αυτόν δεν εμπεριέχει ιδιοτέλεια. Έχει πάρε δώσε όταν είναι αμοιβαία, αλλά δεν ανατροφοδοτείται από αυτό. Δεν αγαπάς κάποιον άλλον για ότι ευγενώς σου προσφέρει. Αγαπάς κάποιον άλλον άνθρωπο γι αυτό που είναι και όχι γι αυτό που θα ήθελες εσύ να είναι, γι αυτό και δεν απαιτείς να προσαρμοστεί στα δικά σου θέλω.

Όταν αγαπάς σέβεσαι τις επιλογές του άλλου ακόμη κι αν διαφωνείς, ακόμη κι αν δεν υπηρετούν τις δικές σου ανάγκες. Αν το συναίσθημα για έναν άλλο άνθρωπο συναρτάται με τη διακύμανση της διαπροσωπικής σχέσης, τότε σίγουρα δεν είναι αγάπη.

Μια συνήθης πλάνη περί της αγάπης προκαλεί η προσκόλληση σε έναν άλλον άνθρωπο, που μας βολεύει η μας πριμοδοτεί κοινωνικά ή και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να αναπτυχθούν άλλα αισθήματα ή συναισθήματα τα οποία συγχέουμε με την αγάπη. Η πλάνη βέβαια αποκαλύπτεται εκκωφαντικά όταν επέλθει η αποκόλληση.

Η ριζική αλλαγή στη διαπροσωπική σχέση και κύρια η διάρρηξη της ερωτικής σχέσης αποτελεί κρας τεστ της αγάπης. Όταν δεν υπάρχει γνήσια αγάπη αναπτύσσονται τότε αρνητικά συναισθήματα, που μπορεί να φτάσουν ακόμη και στην εκδίκηση, το φθόνο ή το μίσος. Πυροδοτούνται απρεπείς, απολίτιστες ακόμη και βάρβαρες συμπεριφορές και ψυχολογικός ή άλλος εκβιασμός, με αποτέλεσμα να χάνει κανείς την αξιοπρέπεια του στο όνομα της αξιοπρέπειας!

Η ηθική κατάπτωση μπορεί να κορυφωθεί με ίντριγκες εις βάρος αυτού που υποτίθεται ότι αγαπάμε ή με την άμεση ή έμμεση κουτοπόνηρη σπίλωση του. Ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι είναι κακός, ανήθικος άνθρωπος. Ότι δε από αυτά δεν έχουμε την ψυχή να του τα πούμε σαν δική μας γνώμη, τα βάζουμε κουτοπόνηρα και μικρόψυχα στο στόμα κάποιου άλλου ή προβάλουμε κάτι που πραγματικά είπε κάποιος κακόβουλος, παριστάνοντας τον θεματοφύλακα της τιμής του.

Η αγάπη θέλει γενναιότητα για να αποχαιρετίσεις αξιοπρεπώς με ένα λουλούδι, ένα τραγούδι ή ένα στίχο τον άνθρωπο που αγάπησες!