Ο στίβος της Αχαΐας στο πέρασμα των αιώνων

Τρίτη, Μάιος 17, 2022 - 4:30μμ
Ο Φάνης Τσιμιγκάτος

Από την ιστοσελίδα του "Ημιμαραθωνίου Πάτρας", ένα μικρό ιστορικό για τον πατραϊκό αθλητισμό. Ένα περιεκτικό αφιέρωμα για την ιστορία του πατραϊκού στίβου:

Η Πάτρα, σύμφωνα με την πηγές που υπάρχουν, κατοικήθηκε στα τέλη του 15ου π.Χ. αιώνα. Έχει να επιδείξει δηλαδή ιστορία 3.500 ετών, διάστημα στο οποία η ανθρώπινη δραστηριότητα, περιελάμβανε ασφαλώς (με διακυμάνσεις ανά περίοδο) και την ενασχόληση με τον αθλητισμό, είτε αυτός είχε τη μορφή παιχνιδιού, είτε της σωματικής άσκησης, είτε του αθλητικού διαγωνισμού με κανόνες και πλαίσιο.

Σε όλες σχεδόν τις πόλεις της αρχαίας Αχαΐας υπήρχαν Στάδια και Γυμναστήρια, για να μην στερούνται οι νέοι τα ωφελήματα από τη γυμναστική. Ως κοινωνικό αγαθό, όμως, η Γυμναστική ήταν προσφιλής ενασχόληση και για τους μεσήλικες, ακόμα και για τους γέροντες, ενώ στην Πάτρα με την Γυμναστική ασχολούνταν και οι γυναίκες.

Για τη Δύμη, που ανέδειξε τον πρώτο Αχαιό Ολυμπιονίκη το 756 π.Χ., ο Παυσανίας γράφει: «…Στη χώρα της Δύμης βρίσκεται και ο τάφος του δρομέα Οιβώτα. Αυτός ο Οιβώτας ήταν ο πρώτος Αχαιός που νίκησε στην Ολυμπία».

Στην αρχαία Πάτρα υπήρχε εντός του άλσους της θεάς Δήμητρας (παρά τον Άγιο Ανδρέα) ευρύ στάδιο, όμοιο με αυτό της Εφέσσου.

Κατά την εποχή της Ρωμαιοκρατίας ανεγέρθηκε νέο Στάδιο, το οποίο είχε σχήμα αμφιθεάτρου εκτεταμένου σε ελλειψοειδές σχήμα, η αποκάλυψη του οποίου άρχισε τον χειμώνα του 1979 – ’80, στην οδό Ηφαίστου.

Από επιγραφές της Ρωμαϊκής περιόδου έχουμε την πληροφορία πως στην Πάτρα διεξάγονταν αθλητικοί αγώνες που αποκαλούνταν «Καισάρεια», αγώνες που δεν είχαν τοπικό χαρακτήρα. Οι αγώνες αυτοί διεξάγονταν στο Αρχαίο στάδιο το οποίο αποκαλύπτεται σταδιακά από την αρχαιολογική σκαπάνη στο κέντρο της Πάτρας.

Στην Ελλάδα, κατά την διακεκομμένη μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας, για τους κατακτημένους και ιδιαίτερα για τους Αρματολούς και τους Κλέφτες, αγαπημένα αθλήματα ήταν το «λιθάρι», η «πιλάλα» και η «αβγατιστή», δηλαδή αρχαία αγωνίσματα που είχε διασώσει η προφορική παράδοση. Μάλιστα, πολλά Δημοτικά Τραγούδια αναφέρονται στους αγώνες δρόμου (πιλάλα):

«Μες στο βάλτο, στο πηγάδι / ρίχνουν κλέφτες το λιθάρι.

Το πετάν οι Αρβανίτες / και περνούν τους Μωραΐτες.

Του Γιαννιά του κακοφάνη / και ψιλή φωνίτσα βάνει:

«Καραχάλιο παλληκάρι / έλα ρίξε το λιθάρι.

Κι αν περάσεις ένα αχνάρι, / μια ασημένια στο ζουνάρι.

Κι αν περάσεις στην πιλάλα / χάρισμά σου και μια μπάλα».

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1840 ο αθλητισμός αρχίζει να εξαπλώνεται και στην Ελλάδα, που άλλωστε είχε αποκτήσει στοιχειώδη σταθερότητα σε επίπεδο πολιτικής και οικονομίας. Οι τέχνες αναπτύσσονται, μαζί και ο αθλητισμός, έστω κι αν τότε λειτουργούσε αποκλειστικά ως σωματική άσκηση – βελτίωση δηλαδή, της φυσικής κατάστασης, κυρίως των στρατευμένων.

Οι ουσιαστικές βάσεις για την ανάπτυξη του αθλητισμού στην Ελλάδα και στην Πάτρα, τέθηκαν την εκσυγχρονιστική δεκαετία του 1870 και ιδιαίτερα μετά την ίδρυση από τον Θεοδ. Δηλιγιάννη του «Διδασκαλείου» (1878), προορισμός του οποίου ήταν η εκπαίδευση νέων δασκάλων για τα δημοτικά σχολεία.

Ένα από τα βασικά μαθήματα του «Διδασκαλείου» ήταν η Γυμναστική, με υποχρεωτική πρακτική άσκηση των εκπαιδευομένων, έτσι ώστε η γυμναστική να μεταφερθεί σωστά στα παιδιά της επαρχίας.

Τυπικά, ο αθλητισμός μπαίνει επίσημα στη ζωή των πατρινών στις 22 Σεπτεμβρίου 1880 όταν καθιερώνεται το μάθημα της γυμναστικής (η σωμασκία) στα σχολεία

Τον Ιούνιο του 1891 έχουμε την ίδρυση του Παναχαϊκού που ανέπτυξε αμέσως έντονη δραστηριότητα.

Οι πρώτοι αγώνες στίβου που έγιναν ποτέ στην Πάτρα, διεξήχθησαν λίγους μήνες μετά την ίδρυση του Παναχαϊκού, την άνοιξη του 1892. Ήταν 25 Μαΐου και ο Παναχαϊκός παρουσίασε στην πόλη τους αθλητές του, πραγματοποιώντας τους πρώτους επίσημους εσωτερικούς αγώνες του (με αγωνίσματα στίβου και γυμναστικής).

Αναλυτικά, ανά αγώνισμα, είχαμε τους εξής συμμετέχοντες, κατά σειρά επικράτησης:

Το 1906 έγιναν στην Αθήνα διεθνείς αθλητικοί αγώνες, για να γιορτασθεί η συμπλήρωση δεκαετίας από την Α’ Ολυμπιάδα των Νέων Χρόνων (του 1896).

Στους αγώνες της Μεσολυμπιάδας πήραν μέρος και τα δυο αθλητικά σωματεία της Πάτρας. Στα έξοδα της αποστολής των συνέβαλε και ο Δήμος Πατρέων.

Ο Σωτήρης Αναστασόπουλος στους δρόμους 100 μ. και 400 μ. έτρεξε στους προκριματικούς, αλλά δεν επέτυχε χρόνους που θα του επέτρεπαν να συνεχίσει τον αγώνα. Ο ίδιος έλαβε μέρος και στο άλμα εις μήκος, χωρίς αξιόλογη επίδοση.

Οι Πατρινοί συμμετείχαν από την πρώτη στιγμή στα πανελλήνια πρωταθλήματα. Στις 9 και 10 Μαρτίου 1896 στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, διεξήχθησαν οι Α’ Πανελλήνιοι Αγώνες. Φυσικά συμμετείχαν τόσο ο Παναχαϊκός όσο και η ΓΕΠ, κάνοντας «σεφτέ» στα μετάλλια. Εκπροσωπήθηκαν με 33 αθλητές, εκ των οποίων οι 21 του Παναχαϊκού και οι 12 της Γυμναστικής Εταιρείας, με τους έξι να προκρίνονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

– Ο Λεωνίδας Τσικλητήρας στα 400 μ. (τερμάτισε δεύτερος).

Ένα μικρό χρονολόγιο

1890-1900

Το «επίσημο» ξεκίνημα του στίβου στην Πάτρα με την ίδρυση του Παναχαϊκού (δηλαδή της Παναχαϊκής) του πρώτου σωματείου που καλλιέργησε τον αθλητισμό. Ο ΠΓΣ πρωτοστατεί και είναι εκ των ιδρυτών του ΣΕΓΑΣ, διαδικασία που ξεκίνησε στις 20 Φεβρουαρίου 1895 στην Πάτρα. Ενα χρόνο μετά ξεκινά το πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου και οι Αριστόβουλος Πετμεζάς και Λεωνίδας Τσικλητήρας φέρνουν στην πόλη τα πρώτα της. Το 1894 ιδρύεται από τα σπλάχνα του Παναχαϊκού η Γυμναστική Εταιρεία Πατρών που έγραψε τη δική της λαμπρή ιστορία για 30 σχεδόν χρόνια.

1900-1909

Περίοδος ακμής για τον στίβο της περιοχής με δεκάδες μετάλλια, πανελλήνια ρεκόρ και κορυφαίες διακρίσεις όπως αυτές στην Μεσολυμπιάδα του 1906.

1910-1919

Παρά το ότι πρώτη τριετία ήταν γεμάτη από διακρίσεις για τους πατρινούς, η περίοδος κάμψης που είχε αρχίσει από το 1907, δεν ανακόπηκε. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, από το 1912 και φυσικά ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν επέτρεπαν στην νεολαία της Πάτρας να ασχοληθεί με τα του Αθλητισμού.

1930-1939

Νέα περίοδος ακμής για τον πατραϊκό στίβο. Η διοργάνωση των πανελληνίων πρωταθλημάτων αποκαθίσταται και η Παναχαϊκή αναδεικνύει νέους μεγάλους αθλητές.

1950-1959

Λάμπει το άστρο του Λουκά Αδαμόπουλου, του πρώτου πατρινού που ξεχωρίζει διεθνώς, αγωνιζόμενος στο Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα στο Ελσίνκι. Σπουδαία φουρνιά από την Παναχαϊκή, με Παπαγιαννόπουλο, Ζαχαράτο, Παπασπύρου, Παπαχριστόπουλο κ.ά, προπονητής τους ο Βασίλης Λάβδας. Η Ειρήνη Πετράτου γίνεται το 1959 η πρώτη αθλήτρια της Πάτρας που κατακτάει μετάλλιο σε πανελλήνιο πρωτάθλημα.

1960-1969

Ιδρύεται η Ολυμπιάδα, νέα εποχή για τον κλασικό αθλητισμό της περιοχής. Ξεχωρίζει ένας από τους μεγαλύτερους δρομείς όλων των εποχών, ο Χαρίλαος Λίτσας, με σωρεία κατάκτησης μεταλλίων.

1970-1979

Σε άνθηση ο στίβος, όχι μόνο στην Πάτρα, αλλά και στο Αίγιο όπου η ΕΦΑ χάρη στον Γιάννη Χρυσανθόπουλο αναδεικνύει μια μεγάλη φουρνιά αθλητών (Γαρδικιώτη, Βαγενάς κ.ά.). Κάθε αγώνας των μαραθωνοδρόμων Φάνη Τσιμιγκάτου και Νίκου Αργυρόπουλου γίνεται ολοσέλιδος στον αθηναϊκό Τύπο.

1980-1989

Διαρκής η εξάπλωση του κλασικού αθλητισμού, καλλιεργείται και από ΕΑΠ, Εσπερο και Πάτραι (μεγάλη μορφή ο αδικοχαμένος Παπαγεωργίου). Το ξεκίνημα της λειτουργίας του Εθνικού Σταδίου δίνει ώθηση. Ξεπηδούν οι μορφές τριών τεράστιων αθλητών, της Μαρίας Πολύζου, του Σπύρου Ανδριόπουλου και του Γιώργου Παναγιωτόπουλου.

1990-1999

Περίοδος ακμής για τον Ελληνικό αθλητισμό και τον στίβο. Περίπου 350 μετάλλια σε πανελλήνια πρωταθλήματα είναι ο απολογισμός από τη δράση σωματείων και αθλητών της Αχαΐας στα πανελλήνια πρωταθλήματα. Η δεκαετία με την μαζικότερη εκπροσώπηση σε αγώνες και εξ’ αυτού με πολλές μεγάλες επιτυχίες. Το 1999 η Πάτρα αποκτά δημοτικό κλειστό γυμναστήριο στίβου, στις παλιές αποθήκες του Λαδόπουλου.

2000-2009

Τα σωματεία στην Πάτρα έχουν γίνει δέκα, η πόλη αποκτά σύγχρονο στάδιο, αλλά και προπονητήριο στίβου, ανοικτό μετά το κλειστό. Τα «Τοφάλεια» γίνονται θεσμός.

Υποστήριξη: SilkTech