Όπως συμβαίνει παντού στον κόσμο, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, έτσι και εδώ, στο ελληνικό ποδόσφαιρο, δεκάδες λαοφιλείς ομάδες, επαρχιακές και μη, που πρωταγωνιστούσαν κάποτε στη μεγάλη κατηγορία, χάθηκαν από τα… φώτα, κατρακυλώντας μέχρι και στα Τοπικά. Άλλες, δε, διαλύθηκαν εντελώς.
Ομάδες βγαλμένες από μία άλλη εποχή, στα όρια του μύθου πια, που γέμιζαν τα γήπεδά τους, και όχι απλά κοιτούσαν στα μάτια τους «μεγάλους», αλλά έφταναν σε επιτυχίες αδιανόητες, αν σκεφτεί κανείς το σήμερα.
Μπορούσες να δεις μια επαρχιακή ομάδα να κατακτάει το Κύπελλο. Μπορούσες να δεις μια ομάδα από κάποια γειτονιά να καθιερώνεται στην Α' Εθνική ή ακόμη και να βγαίνει στην Ευρώπη. Μπορούσες να δεις κάτι πιο ρομαντικό, πιο αυθεντικό, πιο όμορφο, πιο καθαρό.
Μέσα στις δεκαετίες, όμως, οι ομάδες αυτές εξαφανίστηκαν. Άφησαν πίσω τους, ωστόσο, μερικές υπέροχες ιστορίες και αναμνήσεις, που όσοι τυχεροί τις βίωσαν, τις διηγούνται τώρα στους νεότερους. Εδώ είναι, άλλωστε, που η φράση «για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι» ταιριάζει απόλυτα.
Αλλά ποιες είναι οι θρυλικές ομάδες Α' Εθνικής, που χάθηκαν στον χρόνο;
Α' Εθνική: Ιστορικές ομάδες που χάθηκαν στον χρόνο
Μετά από μια δύσκολη, η αλήθεια είναι, διαλογή, καταλήξαμε σε μια… ντουζίνα! Βγάζουμε καταρχήν από την κουβέντα Ηρακλή και Πανιώνιο. Αφενός και οι δύο ήταν πρόσφατα στην πρώτη κατηγορία, οπότε δεν τους «χάσαμε» (και ελπίζουμε να μη συμβεί αυτό) στο βάθος των ετών, και αφετέρου «ανήκουν» στην Α' Εθνική ασυζητητί. Το ίδιο πάνω-κάτω ισχύει και για την ΑΕΛ.
Από εκεί και πέρα, Ξάνθη, Λεβαδειακός, Βέροια, Εργοτέλης, Δόξα Δράμας, Καβάλα, Ολυμπιακός Βόλου, Πανσερραϊκός, Απόλλων Καλαμαριάς (πλέον Πόντου), ακόμα και η Νίκη Βόλου, που έχουν σημαντική παρουσία στην Α' Εθνική, με τις περισσότερες να μετρούν τουλάχιστον 15 συμμετοχές (μόνο ο Εργοτέλης έχει εννέα και η Νίκη έξι), τις έχουμε επίσης «φρέσκες» στην πρώτη κατηγορία. Η πιο «παλιά» από αυτές στη Super League είναι ο Απόλλων Καλαμαριάς, που συμμετείχε στο πρωτάθλημα της περιόδου 2007-08. Όλες, δε, πλην της Δόξας αγωνίζονται φέτος στη Super League 2 και δεν αποκλείεται μία ή και δύο από αυτές να επιστρέψουν του χρόνου στα «σαλόνια».
Οι 12, λοιπόν, στις οποίες καταλήξαμε είναι οι εξής (σε παρένθεση οι συμμετοχές τους στην Α' Εθνική):
Εθνικός (36)
Παναχαϊκή (26)
Φωστήρας (7)
Καστοριά (10)
Παναιγιάλειος (6)
Πιερικός (16)
Τρίκαλα (7)
Προοδευτική (15)
Αθηναϊκός (9)
Καλαμάτα (7)
Αιγάλεω (23)
Πανηλειακός (7)
Όλες τις παραπάνω ομάδες έχουμε να τις δούμε στην πρώτη κατηγορία από 15 χρόνια και πάνω. Οι περισσότερες, ωστόσο… αναζητούνται δεκαετίες τώρα!
Σίτι, Πρόο και… Εθνικάρας!
Το Αιγάλεω ήταν το τελευταίο από τις «12», που συμμετείχε στα «σαλόνια», τη σεζόν 2006-07. Μόλις πριν από μερικά χρόνια είχε τερματίσει στην 5η θέση της βαθμολογίας, στην καλύτερη, δηλαδή, θέση της ιστορίας του, με αποτέλεσμα να παίξει στην Ευρώπη το 2004, περνώντας, μάλιστα, στους ομίλους του Κυπέλλου UEFA. Κάτι… καλό γίνεται τα τελευταία χρόνια στην ομάδα, που τα πηγαίνει μια χαρά για την ώρα στη Super League 2, και δεν αποκλείεται να ξαναδούμε το «Σίτι» να διεκδικεί την επιστροφή του στα «σαλόνια» για 24η φορά!
Από εκεί και… πίσω, έχουμε την Προοδευτική, που την περίοδο 2003-04 απέσπασε συνολικά τέσσερις νίκες και όλες εντός έδρας, με πιο ξεχωριστή εκείνη επί του Ολυμπιακού με σκορ 1-0, πέφτοντας στη Β' Εθνική, αλλά και πιο κάτω. Έφτασε, μάλιστα, από τα οικονομικά προβλήματα και τα χρέη της ΠΑΕ, που είχαν εν τω μεταξύ προκύψει, να μη συμμετάσχει στη Γ' Εθνική, αλλά να υποβιβαστεί απευθείας στην αμέσως κατώτερη και πρώτη ερασιτεχνική κατηγορία, Δ' Εθνική, για πρώτη φορά στην ιστορία του συλλόγου, ώστε να χρεοκοπήσει ως ΠΑΕ και κατ' επέκταση να απαλλαγεί από τα χρέη της. Πλέον, ως Α.Ο. Προοδευτική Νεολαία, παίζει στη Γ' Εθνική και «ψάχνει» την επάνοδό της στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο.
Φρούσσος εναντίον Αναστασιάδη στο Ιωνικός-Προοδευτική στις 23 Μαΐου 1999
Πηγαίνοντας ακόμη πιο πίσω, για να βρούμε θρυλικές ομάδες, που χάθηκαν στον χρόνο, βρίσκουμε μία από τις ιστορικότερες -και πιο ταλαιπωρημένες. Ο λόγος, φυσικά, για τον Εθνικό. Ο σύλλογος του Πειραιά, με τις 36 συμμετοχές(!) στην πρώτη κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, που έχει κατακτήσει, μάλιστα, το δεύτερο στην ιστορία Κύπελλο Ελλάδας την περίοδο 1932-33, υποβιβάστηκε το 1999 και μάλιστα με μηδέν νίκες και από τότε ψάχνει να βρει την παλιά του αίγλη.
Αντιμετωπίζοντας σοβαρά διοικητικά προβλήματα, εξάλλου, ο Εθνικός δεν κατάφερε να διατηρηθεί ούτε στη Δ' Εθνική και το 2012 υποβιβάστηκε για πρώτη φορά από τη δημιουργία των εθνικών κατηγοριών στο τοπικό πρωτάθλημα του Πειραιά. Σιγά-σιγά τα τελευταία χρόνια νοικοκυρεύτηκε και επέστρεψε στη Γ' Εθνική. Είναι στον όμιλο μαζί με Προοδευτική το «παλεύει» και αυτός για επιστροφή στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο.
Η «Πανάχα» και οι άλλοι τέσσερις
Πάμε Πελοπόννησο.
Εδώ έχουμε πέντε ομάδες: Φυσικά την Παναχαϊκή, η οποία το καλοκαίρι υποβιβάστηκε στη Γ' Εθνική, γιατί δεν κατέθεσε την εγγυητική για τη συμμετοχή στη Super League 2, την Καλαμάτα, που προσπαθεί να μπει σφήνα στις ομάδες, που θα παλέψουν για την 1η θέση στον Νότιο Όμιλο της δεύτερης κατηγορίας, δύο ακόμη στα Τοπικά, τον Πανηλειακό στην Α' ΕΠΣ Ηλείας (πάει για άνοδο στη Γ' Εθνική) και την Κόρινθο στην Α' ΕΠΣ Κορινθίας (και εκείνη πάει για άνοδο) και τον Παναιγιάλειο, που επίσης αγωνίζεται στη Γ' Εθνική, αλλά αυτός μάλλον οδεύει προς τα Τοπικά.
Για την Παναχαϊκή, τι να πρωτογράψουμε. Έχει 26 συμμετοχές στην Α' Εθνική και μόλις φέτος την «ισοφάρισε» ο ΠΑΣ Γιάννινα στην 4η θέση των επαρχιακών ομάδων με τις περισσότερες παρουσίες στην κορυφαία κατηγορία του ελληνικού ποδοσφαίρου. Ακόμα μία, δυστυχώς, ταλαιπωρημένη ομάδα, με πολύ κόσμο, που λείπει από τα «σαλόνια» από το 2002-03. Μιλάμε για την πρώτη επαρχιακή ομάδα, η οποία κατάφερε να παίξει στην Ευρώπη. Το 1972-73 κατέλαβε την 4η θέση στο πρωτάθλημα με 16 νίκες, 12 ισοπαλίες, 6 ήττες και τέρματα 42-27, κερδίζοντας την έξοδο στο Κύπελλο UEFA την επόμενη αγωνιστική περίοδο (1973-74). Είχε στερήσει, παράλληλα, το πολυπόθητο πρώτο πρωτάθλημα από τον Κυπελλούχο τότε ΠΑΟΚ, τον οποίον κέρδισε μέσα στο κατάμεστο γήπεδο της Τούμπας με το εμφατικό 5-3 την τελευταία αγωνιστική, όταν ακόμη και με ισοπαλία θα στεφόταν πρωταθλητής Ελλάδας.
Καλαμάτα και Πανηλειακός έχουν από επτά συμμετοχές, με την ομάδα του Πύργου, ωστόσο, να έχει μέλλον ακόμη, προκειμένου να βρεθεί στα «ψηλά» και η Κόρινθος, που ίσως οι περισσότεροι δεν τη θυμούνται, έχει πέντε συμμετοχές και είναι όλες τους μία και μία! Τι θέλουμε να πούμε; Η Κόρινθος (ο παλιός Παγκορινθιακός) αγωνίστηκε στη Β' Εθνική έως το 1979, που αναδείχθηκε πρωταθλήτρια στον Νότιο Όμιλο. Στη συνέχεια, μέχρι το 1982 συμμετείχε στην Α' Εθνική. Τη σεζόν 1979-1980, λοιπόν, στην πρώτη συμμετοχή της, κατέλαβε τη 10η θέση με 33 βαθμούς, πετυχαίνοντας μεγάλες νίκες, όπως το 2-1 επί του ισχυρού εκείνη τη χρονιά Άρη, το 3-1 επί του Ηρακλή και το 3-1 επί του ΠΑΟΚ. Παράλληλα αναδείχθηκε ισόπαλη εντός έδρας με τον πρωταθλητή Ολυμπιακό (2-2), αλλά και με τον Παναθηναϊκό 0-0.
Την επόμενη χρονιά, παρά τη μέτρια αγωνιστική της παρουσία, η Κόρινθος κατάφερε να εξασφαλίσει την παραμονή της, πετυχαίνοντας και πάλι ορισμένα σπουδαία αποτελέσματα, όπως η εντός έδρας νίκη με 2-1 επί της ΑΕΚ και η ισοπαλία 0-0 με τον Ολυμπιακό. Στη δεύτερη κατηγορία επανήλθε το 1986, και διατηρήθηκε εκεί έως το 1991. Τη σεζόν 1990-1991, λοιπόν, παραμένοντας αήττητη εντός έδρας, κατέλαβε τη δεύτερη θέση και προβιβάστηκε στην Α' Εθνική ξανά!
Η επιστροφή στη μεγάλη κατηγορία συνδυάστηκε από μία εξαιρετική πορεία τη σεζόν 1991-1992, κατά την οποία εξασφάλισε άνετα την παραμονή της παίζοντας κατά διαστήματα τρομερό ποδόσφαιρο. Οι παλιότεροι ίσως το θυμούνται. Όμως την επόμενη σεζόν, 1992-1993, η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη, με αποτέλεσμα τον υποβιβασμό της ομάδας. Και από τότε άρχισε ο κατήφορος. Όσο για τον Παναιγιάλειο, εδώ πρέπει να πάμε πολύ πίσω, καθώς οι «Πασάδες του Αιγίου» έχουν «χαθεί» από το 1966 από την πρώτη κατηγορία.
Οι λόρδοι
Επιστρέφουμε στην Αθήνα και στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Στο πρωτάθλημά μας συμμετείχε τότε και ο ιστορικός Αθηναϊκός. Εννέα συμμετοχές έχει γράψει η ομάδα του Βύρωνα στην Α' Εθνική. Να σημειωθεί πως μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν από τα πλουσιότερα σωματεία στην Ελλάδα. Εκτός από ποδόσφαιρο διατηρούσε τμήμα στίβου, κολύμβησης και σκοποβολής. Είχε πολυτελή γραφεία στη γωνία των οδών Χαλκοκονδύλη & Πατησίων, στα οποία στεγάζονταν και άλλα σωματεία, καθώς και η ΕΠΣΑ. Τα γραφεία αυτά πυρπολήθηκαν στα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944 (Δεκεμβριανά), με αποτέλεσμα να καταστραφούν τα αρχεία και τα τρόπαια του συλλόγου και να μείνει άστεγος.
Χωρίς καμία αμφιβολία, η καλύτερη περίοδος του συλλόγου ήταν στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '90. Τότε αγωνίστηκε στην Α' Εθνική με φοβερή επιτυχία. Το 1991, εξάλλου, ο Αθηναϊκός αγωνίστηκε στον διπλό τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας εναντίον του Παναθηναϊκού, χάνοντας με 3-0 και 2-1. Το ίδιο έτος τερμάτισε στην 6η θέση του πρωταθλήματος. Και την την επόμενη σεζόν (1991-92), φυσικά, αγωνίστηκε στο Κύπελλο Κυπελλούχων εναντίον της κατόχου του τροπαίου, Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, χάνοντας την πρόκριση στην παράταση του δεύτερου αγώνα στο «Ολντ Τράφορντ». Οι «λόρδοι» κόντεψαν να κουφάνουν την Ευρώπη εκείνη τη χρονιά.
Φονέας
Ο ιστορικός Φωστήρας. Όσοι τον «έζησαν» και βρίσκονται εν ζωή, θυμούνται τα κατορθώματά του και έχουν να το λένε: Ήταν πράγματι «φονέας των γιγάντων»! Αποτελεί, μάλιστα, ένα από τα πρώτα αναγνωρισμένα ποδοσφαιρικά σωματεία της Ελλάδας, με αριθμό μητρώου ΕΠΟ «19». Στο πρώτο πρωτάθλημα της Α' Εθνικής, το 1959-60, δεν κατάφερε να πάρει μέρος. Αγωνίστηκε, ωστόσο, στη Β' Εθνική, κατέκτησε τον τίτλο και κέρδισε την άνοδο.
Άρχισε να δημιουργεί τον θρύλο του, πάντως, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν εντάχθηκε εξαρχής στην Α' κατηγορία της Ε.Π.Σ. Αθηνών, όπου αγωνίστηκε συνεχώς όλη τη δεκαετία 1950-1960 με επιτυχία, με αντιπάλους την ΑΕΚ, τον Παναθηναϊκό, τον Απόλλωνα, τον Πανιώνιο, το Αιγάλεω, τον Αθηναϊκό, τον Ατρόμητο Περιστερίου κ.ά.
Μετά την άνοδο του 1960 ακολούθησαν τρεις σεζόν στην πρώτη κατηγορία. Τις δύο πρώτες (1960-61, 1961-62) τερμάτισε στην 9η θέση. Όμως την τρίτη χρονιά (1962-63) υποβιβάστηκε, για να επιστρέψει ξανά τη σεζόν 1970-71. Παρέμεινε άλλες τέσσερις σεζόν στα «σαλόνια», αλλά κάθε χρόνο κινδύνευε με υποβιβασμό, τερματίζοντας μεταξύ της 12ης και της 14ης θέσης. Τελικά, το 1973-74 υποβιβάστηκε εκ νέου.
Στο διάστημα, που παρέμεινε στην Α' Εθνική, συνέχισε να επιβεβαιώνει τη φήμη του ως «φονέας των γιγάντων», νικώντας μεταξύ άλλων τον Ολυμπιακό με 3-1. Όμως από τον Ολυμπιακό γνώρισε και την ήττα με το μεγαλύτερο σκορ που έχει σημειωθεί στην Α' Εθνική, 11-0.
Την τριετία 2015-18 ο ιστορικός Φωστήρας αγωνίστηκε στη Γ' Εθνική, όπου την περίοδο 2017-18 τερμάτισε στην 8η θέση του 8ου ομίλου και υποβιβάστηκε για πρώτη φορά από την καθιέρωση των εθνικών κατηγοριών στο τοπικό πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Αθηνών.
Την αμέσως επόμενη περίοδο (2018-19) κατέκτησε το πρωτάθλημα του 2ου ομίλου Ε.Π.Σ. Αθηνών και κέρδισε την επιστροφή του στις εθνικές κατηγορίες. Σήμερα αγωνίζεται στον 5ο όμιλο της Γ' Εθνικής.
Οι «γουναράδες», τα Τρίκαλα και ο Πιερικός
Τρεις επαρχιακές ομάδες, που έχουν γράψει με χρυσά γράμματα τα ονόματά τους στο βιβλίο του ελληνικού ποδοσφαίρου.
Η Καστοριά, η πρώτη επαρχιακή ομάδα, που κατέκτησε το Κύπελλο Ελλάδας, έφτασε να βολοδέρνει στα Τοπικά. Άλλαξε δύο φορές όνομα (αρχικά Α.Γ.Σ. Νέα Καστοριά και στη συνέχεια Α.Σ. Καστοριά 1980) και πλέον συμμετέχει στην πρώτη κατηγορία της ΕΠΣ Καστοριάς.
Να σημειωθεί πως την περίοδο 2019–2021 αγωνίστηκε στη δεύτερη κατηγορία της ΕΠΣ Καστοριάς, ως Α.Γ.Σ. Νέα Καστοριά, αλλά το περασμένο καλοκαίρι ανακοινώθηκε πως ο Μέγας Αλέξανδρος Καλλιθέας Καστοριάς θα μετονομαστεί σε Α.Σ. Καστοριά 1980 και η νέα ομάδα θα αγωνίζεται στην πρώτη κατηγορία.
Ο Πιερικός, ίσως να μην είναι πολύ γνωστό, αλλά έχει 16 συμμετοχές στην Α' Εθνική! Το 1963 αγωνίστηκε για πρώτη φορά στα «σαλόνια», όπου έμεινε για εννέα ολόκληρα χρόνια, ενώ την ίδια χρονιά έφτασε και στον τελικό του Κυπέλλου Ελλάδας, αντιμετωπίζοντας τον Ολυμπιακό. Οι εμφανίσεις του πολλές φορές ήταν εντυπωσιακές, καθώς τερμάτιζε συνεχώς μέσα στην πρώτη 10άδα του πρωταθλήματος.
Το 1972 υποβιβάστηκε, αλλά δεν άργησε να επιστρέψει. Το 1975 η ομάδα ανέβηκε εκ νέου στην πρώτη κατηγορία και παρέμεινε για τρία χρόνια. Στη συνέχεια υποβιβάστηκε ξανά. Ανέβηκε άλλες τρεις φορές στην Α' Εθνική, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να καθιερωθεί ξανά στη μεγάλη κατηγορία. Η μεγαλύτερη διάκριση του συλλόγου ήταν να τερματίσει τρεις φορές στην 5η θέση του πρωταθλήματος, αλλά και ο τελικός Κυπέλλου, φυσικά, το 1963.
Τέλος, τα Τρίκαλα, επιτυγχάνοντας την άνοδό τους κατά το πρώτο κιόλας έτος της ύπαρξής τους, αγωνίστηκαν στην Α' Εθνική για έξι συνολικά περιόδους μέσα σε 10 χρόνια. Ακολούθως σταθεροποιήθηκε επί ένα ίδιο διάστημα στη Β' κατηγορία, πριν αρχίσει να εναλλάσσεται μεταξύ αυτής και της Γ'. Νέα ανοδική πορεία από το 1994 οδήγησε στον τίτλο του πρωταθλητή της Β' Εθνικής (για 4η φορά) το 1999 και την επιστροφή στα «σαλόνια» μετά από 26 χρόνια! Διαδοχικοί υποβιβασμοί, εντούτοις, τον οδήγησαν το 2003 στο Περιφερειακό Πρωτάθλημα (Δ' Εθνική), γεγονός πρωτόγνωρο στη 40χρονη έως τότε ιστορία του.
