Τα πάλαι ποτέ κολυμβητήριο στην Αγυιά βρίσκεται διαρκώς στο προσκήνιο της επικαιρότητας.

Αφενός μεν το γεγονός πως παραμένει (με ευθύνη της ΓΓΑ) σε τρισάθλια κατάσταση, αφετέρου επειδή έταξαν και τάζουν την ανάπλασή του.

Πρώτα απ' όλα με τους Μεσογειακούς Παράκτιους Αγώνες (και τι δεν θα γινόταν εκεί) αλλά και πρόσφατα με το «Μνημόνιο Αυγενάκη».

Είναι, όμως, τρομερά δύσκολο να γίνει το παραμικρό έργο εκεί, όχι επειδή συντρέχουν οικονομικοί λόγοι (δεν είναι και λίγο πράγμα), αλλά επειδή υπάρχουν ανυπέρβλητα -κατά τους ειδικούς νομικούς- γραφειοκρατικά εμπόδια.

Εξηγούμεθα: Το έλος της Πλαζ έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη περιοχή στην οποία μεταξύ άλλων προβλέπεται και η δημιουργία παρατηρητηρίου πουλιών. Μια προσεκτική ανάγνωση του ενιαίου πολεοδομικού σχεδίου για την προστασία του έλους της Αγυιάς, εντός της ζώνης του οποίου βρίσκεται και το κολυμβητήριο, αρκεί για να μας πείσει ότι για να μπορεί να καταστεί εφικτή η αλλαγή της χρήσης για την οποία ο ίδιος ο δήμος Πατρέων είχε στο παρελθόν αποφασίσει, απαιτείται η αλλαγή μια σειράς νομικών, περιβαλλοντικών και πολεοδομικών ζητημάτων, κάποια εξ' αυτών προστατεύονται από το σύνταγμα!

ΤΟ ΕΛΟΣ
Το έλος της Αγυιάς έχει μεγάλη σημασία, τόσο για το περιβάλλον, όσο και για την υγιή διαβίωση των κατοίκων της Πάτρας, αφού από τα 25.000 στρέμματα της έκτασης της πόλης, περίπου τα 19.000 είναι δομημένα. Το έλος έχει έκταση 327 στρ. και αποτελείται από παραλία μήκους 1650 εμβαδού 47 στρ., από 228 στρ. έλους και 56 στρ. από το πρώην camping.
Τμήμα της αρχικής έκτασης του υγρότοπου (στη νότια πλευρά) χρησιμοποιήθηκε για τις εγκαταστάσεις του Κολυμβητηρίου Πατρών και συναφών αθλητικών εγκαταστάσεων. Προς το εσωτερικό της αμμολωρίδας που τον διαχωρίζει από τη θάλασσα επιχώθηκε αρκετά πλατιά ζώνη, η οποία στη συνέχεια φυτεύθηκε κυρίως με ξενόφερτα είδη δένδρων και θάμνων. Στην ανατολική πλευρά, ο υγρότοπος επιχώθηκε από κτηματίες που επέκτειναν τις ιδιοκτησίες τους, ενώ πιο πρόσφατα οριοθετήθηκε και κατασκευάστηκε η οδική παράκαμψη που οδηγεί προς το λιμάνι της πόλης (Καραθανάση, Περιβαλλοντική Μελέτη, -Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, 2005).

ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
Στο πλαίσιο Μελέτης Ανάπλασης (Καραθανάση, 2005) που εκπονήθηκε από το Δήμο Πατρέων, η περιοχή του έλους αναμένεται να μετεξελιχθεί, ώστε να αποτελέσει διέξοδο στις ανάγκες για πράσινο, αναψυχή και πολιτισμό και να ενταχθεί τόσο στο δίκτυο των πολιτιστικών χώρων όσο και στο δίκτυο κοινοχρήστων πρασίνου. Το έλος προβλέπεται να προστατευθεί με τα κατάλληλα έργα και να εξυγιανθεί, ενώ παράλληλη περιβάλλουσα το έλος περιοχή να διαμορφωθεί σε Οικολογικό Πάρκο, με ήπιες παρεμβάσεις αλλά και ζώνες διαβάθμισης προς τις όμορες περιοχές. Μετά την έγκριση της Μελέτης Ανάπλασης του Έλους, ο παραλιακός χώρος, που βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση, θα γίνει ζώνη αναψυχής με υποδομές υποστηρικτικές στην δραστηριότητα της κολύμβησης (κυλικείο, σκίαστρα, δεντροφύτευση, ντους, αποδυτήρια WC) και θα βελτιωθεί ο χώρος της δυτικής παραλίας κοντά στο Κολυμβητήριο. Η όμορη περιοχή του κάμπινγκ του ΕΟΤ θα αξιοποιηθεί με νέες χρήσεις πολιτισμού και αναψυχής.

Η ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ
Στην τροποποίηση του σχεδίου Καραθανάση από λάθος ενσωματώθηκε και η έκταση με το κολυμβητήριο και τις παρακείμενες αθλητικές «εγκαταστάσεις» (μπάσκετ κλπ). Και δεν επιτρέπεται να γίνει τίποτα λόγω πολεοδομικού σχεδιασμού. Υπάρχει ένα περιθώριο για «υφιστάμενες κατασκευές» που επιθυμούν κάποιοι να δικαιολογήσουν το έργο για ανάπλαση αλλά δεν καλύπτονται από τον νόμο.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ 17
Με βάση το άρθρο 17 του σχεδιασμού, νομίμως υφιστάμενα κτίρια κι εγκαταστάσεις που η χρήση τους δεν επιτρέπεται από τις διατάξεις της παρούσας απόφασης, δύναται να διατηρήσουν την υφιστάμενη χρήση στο γήπεδο επί του οποίου έχουν ανεγερθεί, εφόσον δεν ορίζεται χρόνος μετεγκατάστασης στις διατάξεις της παρούσας. Για τα κτίρια αυτά επιτρέπεται η ανανέωση της άδειας λειτουργίας τους, οι επισκευές για λόγους χρήσεως και υγιεινής και ο εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεών τους. Για τις μονάδες που βρίσκονται σε περιοχές ΠΕΠ, ΠΕΠΔ.1 και ΠΕΠΔ.2, (την περιοχή στην οποία εντάσσεται το κολυμβητήριο δηλαδή) δεν επιτρέπεται ο εκσυγχρονισμός όταν αυτός συνεπάγεται και αύξηση του κτιριακού όγκου ή επέκταση των κτιριακών εγκαταστάσεων ή ανέγερση νέων, μετά την επιβολή περιβαλλοντικών όρων.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
(Στοιχεία από την Πτυχιακή Εργασία (ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας, 2016) των Δημήτρη Ιντζέ και Λουγκρέτσια Μόρφη).

Η πρόθεση κατάργησης του έλους διαφαίνεται από δεκαετίες. Ενδεικτικά, το 1967:
Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Πατρών του Γ. Α. Σκιαδαρέση αναφέρεται ότι περιλαμβάνεται στην παραλιακή ζώνη αναψυχής και τουρισμού που ξεκινάει από το λιμάνι και καταλήγει στον Ψαθόπυργο.
Στην πρόταση Κανδύλη προβλέπεται η δημιουργία τουριστικού και μορφωτικού κέντρου Πατρών, που προσπαθεί να δώσει μια «ιδιότυπη τουριστική οργάνωση με χαρακτήρα φοιτητικό και πνευματικό, ξένο και ντόπιο γύρω από μια μαρίνα». «Πέρα από τις κλασικές τουριστικές εγκαταστάσεις θα συμπληρώνεται με εγκαταστάσεις που θα εξυπηρετούν πνευματικές εκδηλώσεις, βιβλιοθήκες, θέατρα, αίθουσες συγκεντρώσεων, συζητήσεων, κ.ά.» (Δημοσίευση, Αρχιτεκτονικά Θέματα 1, 1967). Από το απόσπασμα της μελέτης προκύπτει ότι η αξιοποίηση του έλους νοείται με την είσοδο της θάλασσας (μαρίνα), μεγάλους κτιριακούς όγκους και αρκετά πυκνή δόμηση (Καραθανάση, Περιβαλλοντική Μελέτη-Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων , 2005).
Παρεμφερούς περιεχομένου μελέτη για την αξιοποίηση του έλους εκπονήθηκε το 1985 από ιδιωτικό γραφείο. Η ανάθεση έγινε από τον ΕΟΤ και προέβλεπε, επίσης, την είσοδο της θάλασσας, την κατασκευή μαρίνας, καθώς και εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου.
Οι περίοικοι με εκτενή υπομνήματα, επανειλημμένα, μέσω του Εκπολιτιστικού τους Συνδέσμου Έσω και Έξω Αγυιάς και Τερψιθέας «Άγιος Κωνσταντίνος και Ελένη» είχαν αιτηθεί την αποξήρανση του έλους στον ΕΟΤ, τη Νομαρχία, αλλά και τον ίδιο τον Πρωθυπουργό.
Το 1986 καταρτίσθηκε Αποστραγγιστική Μελέτη με ανάθεση από το Δήμο Πατρέων. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή προτάθηκε ολική επιχωμάτωση του έλους σε έκταση 200 στρ. με παράλληλη αποστράγγιση των μόνιμων νερών, ομβρίων, στραγγισμάτων και υπογείων νερών σε συνδυασμό με την κατασκευή εκτεταμένων αποστραγγιστικών, στραγγιστικών και λιμενικών έργων της περιφερειακής ζώνης και τελική διαμόρφωση (χώροι –υποδομές) της διαμορφωμένης υπέργειας επιφάνειας.
Ο Αυτοκινητιστικός Όμιλος Πάτρας (Α.Ο.Π.), εκδήλωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, στα πλαίσια διοργάνωσης αγώνων ανωμάλου δρόμου για αυτοκίνητα κίνησης 4x4. Αγώνες διοργανώθηκαν μετά από ειδική άδεια του ΕΟΤ για πρώτη φορά το 1986 και επαναλήφθηκαν
το 1988 και 1990 (οι επιχωματώσεις δημιουργούν ιδανικές συνθήκες ανώμαλου δρόμου). Περαιτέρω ενδιαφέρον δεν υπήρξε από τον Α.Ο.Π., καθώς κατευθύνθηκε προς τη δημιουργία σύγχρονης πίστας αυτοκινήτου και μοτοσικλέτας. Την ίδια εποχή η έκταση του έλους χρησιμοποιείτο για τζόγκινγκ.
Τα παραπάνω είχαν ως στόχο την κατάργηση του έλους και την απόδοση άλλης εντατικής χρήσης. Άλλες, πάλι, μελέτες της εποχής, δείχνουν να αγνοούν την οικολογική και άλλη σημασία του έλους, καθώς παραλείπουν οποιαδήποτε αναφορά στη δυνατότητα αειφορικής αξιοποίησής του και στη διάσωση του οικοσυστήματος και των φυσικών πόρων.
Στη Μελέτη Χωροταξικής Οργάνωσης Ν. Αχαΐας (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. 1984), δεν περιλαμβάνεται το έλος της Αγυιάς στο κεφάλαιο περί οικοσυστημάτων, ενώ η περιοχή χαρακτηρίζεται και συμβολίζεται ως «αξιοποίηση παραλιών από ΟΤΑ».
Στο «Πρόγραμμα Ανάπτυξης 1983-1987 Ν. Αχαΐας» (1982,κεφ. Β. «Τουρισμός», παρ. 13) προτείνεται η «αξιοποίηση του χώρου της Αγυιάς» με τρεις εναλλακτικές προτάσεις: α) πάρκο, αθλητικές εγκαταστάσεις, β) λίμνη, γ) Ιππόδρομος.
Στη μελέτη της Οικολογικής Αναγνώρισης Ν. Αχαΐας (Ιούνιος 1982), το έλος δεν αναφέρεται ως οικοσύστημα.
Η προώθηση του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα και συνακόλουθα και στην πόλη της Πάτρας, καθώς και η διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης των πολιτών μετά τη δεκαετία του '80, οδήγησαν στη διακήρυξη τους για αναγκαιότητα διατήρησης του έλους, με επιτρεπτές μόνο μικρές παρεμβάσεις που δεν θα αλλοιώνουν το χαρακτήρα του. Σύμφωνα με τις απόψεις τους αποτελεί ''καταφύγιο άγριας ζωής'', ''σταθμό μετανάστευσης ειδών ορνιθοπανίδας (από την οποία από τα 83 είδη πτηνών, τα 18 προστατεύονται από την Κοινοτική Οδηγία 79/409)'' και λειτουργεί ως ''νησίδα μέσα σε μια θάλασσα αστικού περιβάλλοντος και καλλιεργήσιμων εκτάσεων'' . Κρίθηκε λοιπόν, απαραίτητη, η αποτροπή ενδεχόμενης εγκατάστασης ξενοδοχειακών μονάδων και η λήψη μέτρων από τους υπεύθυνους και τη δημοτική αρχή για τη διαφύλαξή του.
Η κλιμάκωση των πρωτοβουλιών αυτών οδήγησε σε προτάσεις από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, εφαρμογής βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων (εφημερίδα ''Εν Αιθρία'', Ιούλιος-Αύγουστος 1992) και στην καταχώρηση του έλους της Αγυιάς στον κατάλογο υγροτόπων από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ).
Μετά από όλα τα παραπάνω, πρωτοβουλίες προστασίας-ανάδειξης του έλους ξεκίνησαν το 1994, οπότε ο Δ. Πατρέων προκήρυξε διαγωνισμό, με την παρ. 5 του αρθ. 11 του Ν. 716/77, με αντικείμενο την Ειδική Προκαταρκτική Μελέτη Διαμόρφωσης του χώρου έλους Αγυιάς, με την ταυτόχρονη προστασία του και τη διαμόρφωση του πλησίον εκτός Σχεδίου Πόλης παραλιακού μετώπου Πάτρας.
Στο από 23.12.93 «Υπόμνημα» του Δημάρχου Πατρέων κου Α. Καράβολα προς το Γ.Γ. Τουρισμού, με κύριο θέμα την παραχώρηση της έκτασης του έλους από τον ΕΟΤ στο Δήμο, είναι ευκρινείς οι προθέσεις και κατευθύνσεις του Δήμου προς «Την καλύτερη δυνατή ήπια διαμόρφωση με κύρια κατεύθυνση τη δημιουργία ενός υδρόκοσμου-υγροβιότοπου, με πάρκο πράσινου και αναψυχής, καταφύγιο της πλούσιας ορνιθοπανίδας που ενδημεί στο χώρο, τη δημιουργία παρατηρητηρίων πτηνών με καθιστικά, αναψυκτήρια και άλλους λειτουργικούς χώρους για θαλάσσια λουτρά».
Η πολιτική του Δήμου, τότε, στράφηκε, θεωρώντας την αρτιότερη, στην επιλογή της πρότασης δημιουργίας οικολογικού πάρκου, όπως είχε συνταχθεί από το Γραφείο και συνεργάτες της Ε. Καραθανάση, που στόχο είχε τη διατήρηση του οικοσυστήματος και την οργάνωση πάρκου οικολογικής ευαισθητοποίησης των επισκεπτών του.
Το 1995 ο Δήμος Πατρέων προκήρυξε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό, κατά το άρθρο 7,παρ. 5 του Ν.716 με θέμα: «Διαμόρφωση χώρου έλους Αγυιάς και του εκτός σχεδίου πόλεως παραλιακού χώρου της Πάτρας» . Η πρόταση της ομάδας του Γραφείου Ε. Καραθανάση κρίθηκε ως τεχνικο- οικονομικά αρτιότερη (Α ́ βραβείο).
Το 1996 ο Δήμος ανέθεσε ειδική μελέτη αναγνώρισης της οικολογικής σημασίας του έλους στο βιολόγο-οικολόγο Φ. Περγαντή, χωρίς όμως να προωθηθεί κανένα έργο.
Με την υπ' αρ. 195/05 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία νομιμοποιήθηκε με την υπ' αρ. 4417/05 απόφαση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και ύστερα από την υπογραφή της από 27.07.2005 σχετικής Σύμβασης μεταξύ του Δημάρχου Πατρέων Α. Καράβολα, και της κοινής εκπροσώπου των συμπραττόντων Γραφείων Ευθυμίας Καραθανάση, ανατέθηκε η εκπόνηση της μελέτης «Ανάπλαση - αξιοποίηση περιοχής Camping - Έλους Αγυιάς». Ως φορέας υλοποίησης για την μελέτη αυτή ορίστηκε ο Δ. Πατρέων.

ΤΑΣΣΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ